In het wapen van Holland

Het wapen

Afbeelding en onderschrift van deze gevelsteen matchen niet voor de volle 100 procent. Volgens de tekst op de steen gaat het hier om het wapen van Holland, dat bestond uit een rode leeuw op een gouden veld. Maar de afgebeelde leeuw is de (gouden) leeuw van de Republiek der Zeven verenigde Nederlanden, waarvan Holland het voornaamste en dominantste gewest was.
Het is dan ook geen wonder, dat de leeuw van de republiek is overgenomen van Holland, maar hij kreeg wel een kroon en naar het aantal verbonden gewesten een bundel met 7 pijlen (als zinnebeeld van eenheid).
Wat de leeuw op de gevelsteen afwijkend maakt, is de pijlenbundel in de verkeerde poot en het ontbrekende zwaard.

Het is onbekend wie de steen oorspronkelijk heeft laten plaatsen en wat hem precies voor ogen stond: het gewest Holland of de Republiek. Of was het voor hem om het even.
Het was toentertijd niet uitzonderlijk, dat iemand zijn politieke voorkeur of zijn plek van herkomst op een gevelsteen liet vastleggen.

Wapen Republiek der Zeven verenigde Nederlanden, oorspronkelijk in de kleuren van het wapen van Holland, in 1664 omgekeerd;

Gouden leeuw op rood

Heraldische omschrijving: Keel, met een leeuw van goud,
getongd en genageld van azuur en gekroond van goud
met in de rechter voorklauw opgeheven houdende
een zwaard van zilver met een gevest van goud
en in de linker voorklauw een bundel van zeven pijlen
van zilver gepunt en samengebonden met een lint van goud.

Uit de geschiedenis van Rechtstraat 35

1844: Jan Selissen overlijdt op het adres Rechtstraat 35.
Het jaar 1844 was nog maar net begonnen. Op 4 januari van dat jaar stonden de 40-jarige schoenmaker Joannes Franciscus Zelisen en de 45-jarige broodbakker Petrus Smeets voor de ambtenaar van de burgerlijke stand van de stad Maastricht om aangifte te komen doen van het overlijden van hun respectievelijke vader en schoonvader, de 80-jarige Jan Selissen, die volgens de overlijdensakte ook Zelisen werd genoemd. Jan Selissen, gehuwd met Anna Pluimakers, had zijn laatste adem uitgeblazen op 2 januari om half vijf in de namiddag, in zijn woning in de Rechtstraat 239 (tegenwoordig is dit nummer 35). De overlijdensakte maakt melding van het feit, dat de voor die tijd hoogbejaarde Jan “gepensioneerd Bode bij het Gewestelijk bestuur van Limburg” was. Jan Selissen was ook winkelier geweest, dat blijkt namelijk uit de kadastrale registratie. Hij was eigenaar van het pand waar hij was overleden. Mogelijk dat hij boven woonde en dat hij beneden een winkel dreef.

De erfgenamen van Jan Selissen zouden de woning in de Rechtstraat in 1849 verkopen aan de winkelier Hendrik Stols, woonachtig in de Wycker Brugstraat.

‍

‍

‍

Herplaatsing

Het is natuurlijk mooi dat de gevelsteen weer is herplaatst op zijn oude adres.
Maar er past een kritische noot: het is toch nooit geworden wat het oorspronkelijk was; alsof hij op een plek staat waar hij eigenlijk niet mee harmonieert.
Je kunt aan de onderste blokken steen van de raamstijlen zien (die zijn minder breed), dat ze later zijn toegevoegd om de ramen naar beneden te verlengen.
Daarbij zat gegarandeerd de gevelsteen in de weg en moest dus verdwijnen.
Maar dat niet alleen; de uitbuigende zijkanten van de steen zelf maken duidelijk, dat hij precies gepast moet hebben tussen uitbuigende gevelpilasters. Die naar beneden doorlopende gevelstaanders zijn ook daar verdwenen, omdat de onderpui ooit aan de eisen van de moderne tijd is aangepast.
Zoals het geweest moet zijn, is duidelijk te zien aan de gevel van Hoogbrugstraat 52. Op verdieping zijn naast elkaar twee bredere ramen gemaakt. De ruimte daarvoor moest op straatniveau omgezet worden naar plek voor twee ramen plus een deur. Dat gebeurde door het toepassen van uitbuigende gevelstaanders. In het trapeziumvormige gat, dat daardoor ontstond paste precies een naar vorm en grootte op maat gemaakte gevelsteen. Gevelsteen en gevel vormen hier een volmaakte eenheid, die helaas bij Rechtstraat 35 verloren is gegaan.

Dubbelganger?

Een andere gevelsteen met het Hollands wapen is te vinden aan de overkant op nr. 64.
Wel raar, twee gevelstenen met eenzelfde afbeelding en naam in dezelfde straat.
De verklaring daarvoor is, dat die van nr. 64 niet oorspronkelijk is, maar bij wegverbetering in Limmel op de hoek Dolmanstraat / Populierweg van onder het wegdek tevoorschijn is gehaald. Hij was in twee stukken gebroken en verder flink beschadigd.
Men had geen weet van de oorspronkelijke herkomst en daarom werd de steen in de Rechtstraat herplaatst, omdat vermoed werd dat hij wel van daar afkomstig zou zijn. Want was daar niet ooit een huis geweest dat in het Hollands wapen werd genoemd?
Dit is echter een verkeerde gok gebleken.
Achteraf weten we dat het huis met die naam nr. 35 moet zijn geweest. Dat was op dat moment niet bekend en het was ook niet te zien, want de gevelsteen was daar inmiddels bij een aanpassing van de gevel uitgebroken en lag al jarenlang ongezien in de kelder.
Tenslotte werd de steen in 1986 weer in de voorgevel herplaatst.

‍

‍